7 ciekawostek o teleskopach i obserwowaniu nieba

Przed wynalezieniem teleskopu przez Hansa Lippersheya w 1608 roku, astronomie posługiwali się szeregiem innych, znacznie prostszych narzędzi pomagających w obserwacjach nieba. Współczesne teleskopy pozwalają nie tylko sięgać znacznie dalej, ale też oferują znacznie lepszy obraz - również tego, co gołym okiem niewidzialne, czyli promieni gamma, promieni X, UV, podczerwieni czy mikrofali.

#2.

Utrzymujący się na orbicie okołoziemskiej teleskop Hubble’a, najsłynniejszy kosmiczny teleskop, przyczynił się do znacznego rozwoju współczesnej astronomii. Jego misja, od budowy po umieszczenie na orbicie, pochłonęła ponad 2 miliardy dolarów. Wkrótce jednak teleskop Hubble’a zostanie zastąpiony nowszym. Kosmiczny teleskop Jamesa Webba będzie wyposażony w 6,5-metrowe lustro, pozwalające na jeszcze dokładniejsze obrazowanie. Swoją misję rozpocząć ma w 2018 roku. Rachunek opiewać będzie na 8,3 miliarda dolarów.

#3.

Z początku teleskopy - i lunety - miały bardziej przyziemne zastosowanie. Przypadły do gustu zarówno armii, jak i handlarzom. Jedni i drudzy za pomocą teleskopów wypatrywali zbliżających się statków wroga, chcąc zawczasu przewidzieć ich ruchy i wypracować odpowiedni sposób przeciwdziałania, najczęściej poprzez dostosowanie własnych manewrów. Od dawna wiadomo było, że to wiedza daje przewagę.

#4.

Wizerunek astronoma w granatowej pelerynie i stożkowej czapeczce na głowie, zgarbionego przy teleskopie i próbującego wyczytać coś pomiędzy gwiazdami to już przeszłość. Patrzenie przez obiektyw to przywilej dziecięcych zabaw. Profesjonalne teleskopy zapisują obraz i wyświetlają go bezpośrednio na ekranie komputera - analizowany potem nierzadko w postaci ciągów liczbowych.

#5.

„Sidereus Nuncius” to pierwsze w historii dzieło napisane w oparciu o obserwacje dokonane za pomocą teleskopu. Opublikowane zostało w 1610 roku, a jego autorem jest oczywiście Galileusz. W „Sidereus Nuncius” legendarny astronom opisuje szczegóły swoich obserwacji Księżyca, licznych nieznanych dotąd gwiazd oraz księżyców Jowisza. Autor zawarł również ponad 70 ręcznie wykonanych ilustracji powierzchni Księżyca oraz konstelacji gwiazd.

#6.

Tylko dwie planety nie zostały sfotografowane przez teleskop Hubble’a. To Ziemia, zbyt blisko której teleskop jest umieszczony, co uniemożliwia uzyskanie dobrej jakości obrazu, oraz Merkury, który znajduje się zbyt blisko Słońca. Ogromna ilość światła odbitego od planety mogłaby uszkodzić elementy teleskopu. Jednak najsłynniejsze zdjęcie zrobione przy pomocy teleskopu Hubble’a to tzw. filary stworzenia, przedstawiające chmury gazowe w Mgławicy Orzeł, oddalonej o 6,5-7 tys. lat świetlnych od Ziemi.

#7.

Naziemne teleskopy montuje się najchętniej dość wysoko w górach - w przypadku teleskopów czułych na podczerwień robi się to, aby zmniejszyć negatywny wpływ gazów w atmosferze na działanie urządzenia. Prowadzi to niekiedy do dość specyficznych sytuacji - jak na Hawajach, kiedy lokalni mieszkańcy zbuntowali się przeciwko… budowie czternastego już teleskopu na zboczach Mauna Kea, świętej góry rdzennych Hawajczyków.

Źródła: 1, 2, 3